1. Αφορά μια σειρά χρήσης ουσιών όπως:
- Κάνναβη
- Οπιούχα (μορφίνη,ηρωίνη…)
- Κοκαΐνη
- Αμφεταμίνες
- Ηρεμιστικά
- ψευδαισθησιογόνα(lsd), κ.α.
Όλα μπορούν να επιφέρουν εγκεφαλική βλάβη, μερικά μάλιστα απότομη και εκτεταμένη (κοκαΐνη, αμφεταμίνη, μεθαμφεταμίνη,…) ακόμα και με μικρή χρήση.
Ο θάνατος είναι συχνό επακόλουθο μιας τοξίκωσης (ηρωίνη, κοκαίνη κυρίως) αλλά και από συνδυασμό χρήσης πολλών ουσιών. Κάθε χρήση εγκυμονεί αυτόν τον κίνδυνο.
Η χρήση μπορεί να ξεκινήσει σαν αστείο, σαν μίμηση κάποιου προτύπου και σαν αναισθητικό βαθύτερου ψυχικού πόνου.
- Η σχέση με την ουσία δημιουργεί την αίσθηση μιας ευχαρίστησης που την παίρνει μόνο του το άτομο και μια αποτυχία αναζήτησής της στις ανθρώπινες σχέσεις.
- Η δυσκολία στην επεξεργασία δύσκολων και δυσάρεστων συναισθημάτων της ζωής οδηγεί στα άτομα με εξαρτημένη συμπεριφορά ,να βρίσκουν νόημα υπαρξιακό και στήριξη στη χρήση ουσιών.
- Στόχος είναι να καλυφθεί το ψυχικό κενό που παράγεται από την απόσταση μεταξύ των απαιτήσεων του πάσχοντος και των αντικειμενικών του δυνατοτήτων και πραγματικότητας.
- Η τοξική ουσία σιγά σιγά γίνεται όλο και πιο απαραίτητη για να λειτουργήσει το άτομο
- Ενώ ο χρήστης αλκοόλ, συνήθως θέλει να είναι μέσα στη ζωή αλλά δεν τα καταφέρνει, οι χρήστες ναρκωτικών διαφέρουν στο ότι δεν θέλουν με τον τρόπο τους ..Η κοινωνία βιώνεται αρνητικά και απορριπτικά,ότι δηλαδή σε όλα αυτή φταίει. Παρόλα αυτά η αδυναμία αυτόνομης ύπαρξης θα μεταφερθεί στη χρήση ουσιών .
- Έτσι η τοξική ουσία γίνεται απαραίτητη για να ζήσει διότι εκπληρώνει συμβολικά ανθρώπινες ψυχικές διεργασίες. Για αυτόν τον λόγο δεν υπολογίζεται ο κίνδυνος καταστροφής.
- Στην αρχή υπάρχει η αίσθηση του ελέγχου ή ότι το κόβει όποτε θέλει, αλλά σταδιακά αποσπά ένα μεγάλο μέρος της δραστηριότητάς του στην ανεύρεση της ουσίας.
Οι επιπλοκές εξειδικεύονται ανάλογα την ουσία και τη χρήση της.
Η ανοχή του οργανισμού στα οπιούχα όπως η ηρωίνη, αναπτύσσεται ταχύτατα ,με αποτέλεσμα την ανάγκη αύξησης της δόσης.
Πολλοί χρήστες ήδη αντιμετωπίζουν ψυχολογικά προβλήματα πριν την έναρξη της χρήσης, ενώ άλλοι αποκτούν ψυχικές διαταραχές εξαιτίας της συστηματικής χρήσης.
Συνήθη είναι τα οργανικά ψυχοσύνδρομα εξαιτίας της κατάχρησης – εξάρτησης.
Γνωστές οι χασιδικές ψυχώσεις, η κοκαϊνική τρέλλα, οι παραισθήσεις του lsd, η αλλαγή του ψυχισμού των εθισμένων στην ηρωίνη κλπ
Η χρόνια χρήση ναρκωτικών ουσιών επιφέρουν αλλοιώσεις στον εγκέφαλο, στο σύστημα της μνήμης, των συναισθημάτων, της κρίσης. Ο εξαρτημένος από ηρωίνη,λειτουργεί με μειωμένες συνειδησιακές αρχές και με κύρια αγία την ανεύρεση της δόσης του.
Η χρόνια χρήση μειώνει την έκλυση της ντοπαμίνης και μειώνει τις αντιδράσεις του χρήστη σε φυσικές συμπεριφορές, στο φαγητό, στην κοινωνικότητα, στο σεξ.
Τα ατυχήματα και ο θάνατος συμβαίνουν δυστυχώς αρκετά συχνά.
Η χρήση ουσιών από τους ασθενείς με ψυχώσεις και ειδικά με σχιζοφρένεια αυξάνει τις πιθανότητες για: -απόπειρες αυτοκτονίας -εκδήλωση βίας -επιδείνωση των υπαρχόντων συμπτωμάτων -αύξηση των υποτροπών -ενίσχυση των παρενεργειών από τα αντιψυχωτικά .
Θεραπεία-αποτοξίνωση:
Δεν είναι τόσο δύσκολο κάποιος να σταματήσει τη χρήση . Το δύσκολο είναι να παραμείνει καθαρός και να βγεί από το κύκλωμα που τον ανακυκλώνει σαν χρήστη.
Σε επίπεδο ιατρείου αντιμετωπίζονται άτομα που έχουν την ειλικρινή διάθεση να θεραπευτούν και μπορούν να τηρούν το πρόγραμμα παρακολούθησης. Χρήσιμη η φαρμακοθεραπεία.
Η ατομική ψυχοθεραπεία μπορεί να συνδυασθεί με οικογενειακές παρεμβάσεις.
Σε προχωρημένο στάδιο καθώς και σε επιπλεγμένα με πολλές ουσίες περιστατικά απαιτούνται ειδικές δομές απεξάρτησης (εξωτερικό ιατρείο, κοινότητα, κλειστό ή ανοικτό πρόγραμμα), ομαδική, οικογενειακή ψυχοθεραπεία.
–Για την κοκαΐνη
- Η κοκαΐνη παρεμβαίνει στη λειτουργία της νοραδρεναλίνης κυρίως αλλά και ντοπαμίνης, ακετυλχολίνης και σεροτονίνης στο Κ.Ν.Σ.
- Η δράση της είναι άμεση και διαρκεί λίγα λεπτά.
- Η κοκαΐνη είναι λευκή σκόνη, συνήθως εισπνέεται από την μύτη . Η κοκαΐνη χρησιμοποιείται επίσης από το στόμα με κάπνισμα, ενδοφλεβίως, ενδομυϊκά και υποδόρια. Η ταυτόχρονη ενδοφλέβια χρήση κοκαΐνης και ηρωίνης, ονομάζεται «speedball» και αποτελεί ιδιαίτερο κίνδυνο .
- Η κοκαΐνη προκαλεί ευφορία, μείωση της πείνας, πολλές και γρήγορες σκέψεις, αύξηση της μυϊκής ισχύος, αύξηση της θερμοκρασίας με ρίγη. Γρήγορα αδειάζουν όλες οι αποθήκες ενέργειες του οργανισμού που λαθεμένα ο χρήστης θεώρησε ότι η κοκαΐνη του έδωσε κάτι και τις ανέπτυξε.
- Η μέθη από κοκαΐνη ,εκτός από ευφορία, υπάρχει απώλεια κριτικής ικανότητας, μείωση των αναστολών, σεξουαλική διέγερση και μεγάλη επικοινωνιακή διάθεση . Σύντομα όμως εμφανίζονται
- κρίσεις πανικού ,παράνοια και ψευδαισθήσεις, παραισθήσεις. Το επερχόμενο “άδειασμα¨ ομοιάζει με κατάθλιψη ,κόπωση και αδιαφορία με αποτέλεσμα την αναζήτηση νέας χρήσης.
- Στην ψύχωση από κοκαΐνη οφείλονται πολλές βιαιοπραγίες
- Το στερητικό από την κοκαΐνη βιώνεται μία ώρα μετά τη χρήση, με έντονη επιθυμία για νέα χρήση και μεγάλο αίσθημα δυσφορίας.
- Χρόνια χρήση οδηγεί σε ηπατικές βλάβες ,εγκεφαλικό επεισόδιο ,διάτρηση ρινικού διαφράγματος, ενδο εγκεφαλική αιμορραγία, διαταραχές στη θερμορύθμιση, απώλεια βάρους, ψυχώσεις και μία εικόνα ψυχο νοητικής παράλυσης.
- Κατασταλτικά φαινόμενα, απώλεια των αντανακλαστικών, επιληπτικές κρίσεις , καρδιολογικές διαταραχές, με συχνότερες τα καρδιακά εμφράγματα και τις αρρυθμίες. κυκλοφορική και αναπνευστική ανεπάρκεια και θάνατο.
- Μεγάλες δόσεις κοκαΐνης οδηγούν συχνά σε κώμα και θάνατο.
- Κοκαΐνη ανιχνεύεται στα ούρα δύο με πέντε ημέρες μετά την χρήση, ενώ σε χρόνιους χρήστες έως δώδεκα ημέρες.
–Για το Κράκ (crack). Αποτελεί μία κρυσταλλική μορφή κοκαΐνη που προάγει εντονότατο εθισμό, άμεση ευφορία και έπειτα μεγάλη δυσφορία.
-Για την ινδική κάνναβη(χασίς, μαριχουάνα)
Μπορεί να μην είναι επιστημονικά ορθή ,η εξίσωση του χασίς και των λεγόμενων σκληρών ναρκωτικών, είναι όμως σχετιζόμενη η ανάγκη αναζήτησης μιας ουσίας, απαγορευμένης μάλιστα, με στόχο την άμεση βίωση ευφραντικού αποτελέσματος.
Πολλά έχουν ειπωθεί για το αν κάνει χημική εξάρτηση ή όχι ,η κάνναβη. Η μελέτη μας λέει,ότι ανεξάρτητα αν κάνει ή όχι,η ουσία είναι ότι μπορεί να δημιουργήσει εθισμένους ανθρώπους. Εθισμένοι ,είναι όσοι θεωρούν απαραίτητη τη χρήση της. Όσοι χρειάζονται συχνότερα και σε μεγαλύτερες δόσεις την ουσία, οδηγούνται σε μία ψυχική εξάρτηση με αποτέλεσμα :
- 1.την αλλοίωση της συμπεριφοράς τους ,
- 2. την διαταραχή της πρόσφατης μνήμης,
- 3.την ελάττωση των αντανακλαστικών τους
- 4.την μειωμένη απαρτίωση της εμπειρίας και κριτικής τους ικανότητας
- 5την ελάττωση της επαγγελματικής τους ικανότητας.
- 6. τις συχνές κρίσεις πανικού,την αδιαφορία και την παθητικότητα.
Συχνή είναι η οξεία τοξίκωση-δηλητηρίαση από κάνναβη (με σύγχυση,αποπροσανατολισμό,διέγερση ή καταστολή,κ.α) αλλά και οι οξείες ή χρόνιες χασιδικές ψυχώσεις,οι οποίες δεν αφορούν μόνο όσους έχουν μία ψυχωτική δομή προσωπικότητας.
Η κάνναβη χρησιμοποιείται από την τρομερά κερδοφόρα βιομηχανία των ναρκωτικών σαν μέσο λανσαρίσματος και εξοικείωσης μαζί τους. Σχεδόν όλοι οι εξαρτημένοι από ηρωίνη ,ξεκίνησαν με χασίς.
2. Το κάπνισμα
Ξεκίνησε από την τελετουργία της πίπας από μια ομάδα, για να φθάσει στην ατομική κατανάλωση πολλών τσιγάρων την ημέρα. Ένας καπνιστής ανάβει τσιγάρο 10000-23000 φορές τον χρόνο και ρουφάει εκατοντάδες χιλιάδες φορές τον καπνό μέσα του,μέσα σε ένα χρόνο. Αυτό από μόνο του στήνει μια τρομερά εξαρτημένη συμπεριφορά.
Αν προσθέσουμε και την εθιστική ιδιότητα της νικοτίνης ,τότε έχουμε κατανοήσει το βάθος της εξάρτησης. Η εξάρτηση εγκαθίστατι εύκολα και γίνεται δραματική (υπάρχουν στιγμές που ο καπνιστής δεν τον νοιάζει αν δεν φάει,αλλά θα κάνει χιλιόμετρα για να βρεί τσιγάρα ,αν του έχουν τελειώσει. ) Ενισχυτής της εξάρτησης αποτέλεσε και το έντεχνο πλασάρισμα του καπνίσματος σαν γυναικεία χειραφέτηση, σαν ενηλικίωση των νέων,σαν παρέα στη περιπέτεια,στη νυχτερινή ζωή,στα πάντα,ώστε οι κινήσεις μας να απαιτούν την αγορά και κατανάλωση τσιγάρων καθημερινά.
Το στερητικό διακοπής της νικοτίνης κρατά 2με 4 ημέρες ,αλλά το στερητικό της εξαρτημένης συμπεριφοράς πολύ περισσότερο και σχετίζεται με την προσωπικότητα. Το στερητικό περιλαμβάνει ανησυχία,δυσφορία,ταχυκαρδίες,επιθετικότητα,εφίδρωση κ.α
<<Μου αρέσει ,με ηρεμεί >>.Ο καπνός είναι ψυχοδιεγερτικός. Η ηρεμία έγκειται στο στερητικό σύνδρομο που καλμάρει με την επανάληψη του καπνίσματος. Το αν είναι ωραίο,αρκεί να θυμηθούμε την ενοχλητική γεύση του πρώτου καπνίσματος που είχαν σχεδόν όλοι. Τα υπόλοιπα είναι ΕΘΙΣΜΟΣ.
Οι βλάβες από το κάπνισμα είναι πλέον γνωστές σε όλους ,άσχετα αν απωθούνται από την δύναμη της εξάρτησης .
3 Εξάρτηση με το διαδίκτυο και με ηλεκτρονικά μέσα-Διαταραχή ηλεκτρονικού παιγνιδιού.
Εκτός των ουσιών, προβλήματα εθισμού και εξάρτησης παρουσιάζονται και με την υπερβολική χρήση – κατάχρηση ηλεκτρονικών παιγνιδιών, ηλεκτ. υπολογιστή και μέσων κοινωνικής δικτύωσης (facebook, skype…).
- Έχει παρατηρηθεί μια αυξανόμενη τάση εξάρτησης με τα ηλεκτρονικά μέσα ,για αρκετούς μήνες,με αποτέλεσμα τη δυσθυμία και τον εκνευρισμό όταν μειώνεται ή δεν γίνεται η χρήση.
- Συνήθως, τα άτομα αυτά παραμελούν τις λοιπές τους υποχρεώσεις π.χ. σχολείο, φοίτηση, αλλά παραμελούν και τις κοινωνικές τους συναναστροφές έως και τις βασικές τους ανάγκες.
- Η προσοχή αιχμαλωτίζεται στην αναμονή και απάντηση μηνυμάτων. Η συγκέντρωση διαταράσσεται.
- Ενδέχεται να ξενυχτούν, να κοιμούνται το πρωί αλλά και να ξεχνούν ακόμη και τη προσωπική τους υγιεινή.
- Συχνά κάτω από την εξάρτηση συγκαλύπτονται και άλλα προσωπικά αδιέξοδα και ψυχικές δυσκολίες προσωπικότητας.
- Σήμερα είναι συχνή η ανάγκη απόδρασης από τα εξωτερικά προβλήματα της καθημερινότητας και από τις εσωτερικές ψυχολογικές δυσκολίες. Το διαδίκτυο με τη συνεχή πληροφόρηση και την ψευδαίσθηση ότι κάποιος είναι μέσα σε όλα και γρήγορα αποκτά μία ψυχοτρόπο δράση…
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης απαλύνουν πρόσκαιρα αγχώδεις και καταθλιπτικούς συντελεστές. Όμως η διαρκής ανάγκη να αναζητάς αποδοχή και αυτοεκτίμηση από αυτήν την δικτύωση αυξάνει και την ψυχονευροβιολογική εξάρτηση από αυτά τα μέσα.
Η λήψη ενός ακόμα like και η αναμονή αυτής της ανταμοιβής λειτουργεί διεγερτικά και πρόσκαιρα στο βιολογικό σύστημα της ντοπαμίνης του εγκεφάλου.
Έτσι επέρχεται μία αιχμαλώτιση στα δίκτυα και ένας ψηφιακός εθισμός.
Υπάρχει μία πρόσκαιρη ευχαρίστηση από την ανατροφοδότηση που εισπράττουν τα άτομα μέσω των like και της αίσθησης ότι σε αυτόν τον κόσμο περιβάλλονται από μία ομάδα και δεν είναι μόνοι.
Επίσης η προσωπική ευθύνη και συναλλαγή εκχωρείται στα αρχεία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (π.χ. υπενθύμιση γενεθλίων,…) με άμεσο κίνδυνο τη δημιουργία μίας κοινωνίας ψηφιακά ρυθμισμένων
Νευροβιολογικά η εξάρτηση από τη χρήση διαδικτύου και ηλεκτρονικών μέσων, στηρίζεται στην αυξημμένη έκκριση ενδογενών οπιοειδών και ντοπαμίνης που σχετίζονται με τον μηχανισμό ανταμοιβής του εγκεφάλου. Η σύνδεση αυτών των ενδογενών οπιοειδών στους υποδοχείς οπιοειδών του εγκεφάλου δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο αναζήτησης επανάληψης του αποτελέσματος.
Παλιότερα οι γονείς προσπαθούσαν να μαζέψουν τα παιδιά τους από τον δρόμο που παίζαν με άλλα παιδιά.Τώρα προσπαθούν να τα ξεκολλήσουν από το σπίτι και τις συσκευές τους και να βγούν έξω.
4 . FOMO (Fear Of Missing Out)
Διογκώνεται ο φόβος μη χάσουμε κάτι (ΦΜΧΚ). Μία κατάσταση για τη σύγχρονη δικτύωση που προσφέρει τόσες πολλές επιλογές κάνοντας όμως τον χρήστη να χάνει την ικανότητα να επιλέγει.
Γι’ αυτό τον λόγο γίνεται απαραίτητη η ανατροφοδότηση της ευχαρίστησης με συνεχή χρήση, έτσι παράγεται ο ΕΘΙΣΜΟΣ.
Όταν αυτή η λειτουργία δεν γίνεται συχνά, εμφανίζονται συμπτώματα στέρησης, που ξεκινούν από γκρίνια, εκνευρισμό και φθάνουν έως κατάθλιψη.
Το πρόβλημα γίνεται μεγάλο όταν το διαδίκτυο «καλύπτει» τις κοινωνικές ανάγκες. Τότε ο εθισμός είναι δύσκολα θεραπεύσιμος.
5. Διαδικτυακός τζόγος
Έναρξη συνήθως από μικρές ηλικίες. Συχνά συνυπάρχει με ΔΕΠΥ, κατάχρηση αλκοόλ, κατάθλιψη. Μπορεί να ξεκινά χωρίς πραγματικά χρήματα και σύντομα όταν εγκαθίσταται έξη, περνά σε χρηματικό αντίτιμο. Παράλληλα το άτομο είναι επιρρεπές και μπορεί να αγοράζει πορνογραφικό υλικό, να κάνει ασύμφορε διαδικτυακές αγορές, παρορμητικές επενδύσεις κλπ.
Θεραπεία εξάρτησης από ηλεκτρονικά μέσα (υπολογιστές, παιγνίδια, μέσα κοιν.δικτύωσης, διαδ.τζόγος):
- Στο ιατρείο παρέχεται η ατομική ψυχοθεραπεία. Χρειάζεται να υπάρχει μία διαγνωστική προσέγγιση για τη δομή της προσωπικότητας
- Αν συνυπάρχει ψυχική νόσος θεραπεύεται και με φαρμακοθεραπεία.
- Αν η ψυχοθεραπεία είναι περιορισμένης επιτυχίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατάλληλο φάρμακο σε συνδυασμό με την παρακολούθηση.
- Παράλληλα χρειάζεται η προσωπική αποχή κινητού, υπολογιστή ώστε να περιορισθεί και να ξεπερασθεί το στερητικό σύνδρομο