Οι ψυχιατρικές πραγματογνωμοσύνες αποτελούν μια πολύ σοβαρή και εξειδικευμένη ψυχιατρική πρακτική.
Στο ιατρείο , γίνονται πραγματογνωμοσύνες που αφορούν ειδικές περιπτώσεις και ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν νομικά.
Η πολύχρονη εξάσκησή μου σε: ψυχο-ιατροδικαστικά θέματα, τόσον ως πραγματογνώμονας της Εισαγγελίας Αθηνών (έως το 2010), όσον και σαν Ιδιώτης, η συμμετοχή μου για κάποια χρόνια στις επιτροπές των ΚΕΠΑ, η περίοδος εργασίας σαν πολίτης – ψυχίατρος σε Στρατιωτικό νοσοκομείο, η πολυετής υπηρεσία μου στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και σε Γενικά νοσ/μεία και ψυχιατρικές κλινικές, συντελούν σε μια τεκμηριωμένη ιατρική πραγματογνωμοσύνη.
Ο άνθρωπος μελετάται ως βιοψυχοκοινωνικό σύνολο. Ένα σύνολο βιολογικών, πολιτισμικών, κοινωνικών και ψυχικών παραγόντων.
Η ψυχιατρική μελέτη και νευροψυχολογική ανάλυση γίνεται για να απαντήσει ένα νομικό ή δικαστικό ερώτημα.
Η αξιολόγηση συνήθως αναφέρεται στην ύπαρξη ή όχι ψυχικής πάθησης, στα στοιχεία της προσωπικότητας, ,στο αν υπάρχει ή όχι εγκεφαλική ή άλλη νευρολογική βλάβη.
Ενδέχεται να αφορά ακόμα και τη δυνατότητα πρόβλεψης για μια παραβατική, επιθετική συμπεριφορά στο μέλλον.
Θέματα που προκύπτουν προς διευθέτηση:
- Η ακούσια νοσηλεία ψυχικά πάσχοντος, δηλαδή η χωρίς τη συγκατάθεση του ασθενή εισαγωγή σε ψυχιατρική κλινική για θεραπεία, απαιτεί μια γνωμάτευση ειδικού και πραγματογνωμοσύνη για τους λόγους της αναγκαστικής νοσηλείας.
- Μια άλλη πραγματογνωμοσύνη μπορεί να γίνει κατόπιν εισαγγελικής παραγγελίας για παράδειγμα, ώστε να αποφανθεί στο κατά πόσο το άτομο είναι χρήστης ή όχι ναρκωτικών ουσιών, γεγονός που θα επηρεάσει σημαντικά την εκδίκαση της υπόθεσής του.
- Καθοριστικής αξίας γίνεται η διαπίστωση της δυνατότητας καταλογισμού για κάποιον. Αν είναι μειωμένος, επαρκής ή ανύπαρκτος. Ο καταλογισμός επηρεάζεται με το επίπεδο συνείδησης, βούλησης, προσοχής, συγκέντρωσης. Διαμορφώνεται μία εξειδικευμένη ιατρική έκθεση – πραγματογνωμοσύνη, που αναλύει και καταλήγει στο αν υπάρχει ή όχι το ακαταλόγιστο, δηλ. αν κάποιος έχει χάσει ή όχι την αντίληψη του άδικου χαρακτήρα της πράξης του. Αυτή η ιατρική έκθεση είναι μία μελέτη ειδικού τύπου και υψηλής ευθύνης.
- Η διαπίστωση για ανικανότητα για δικαιοπραξία ως συνέπεια διανοητικής διαταραχής. Η γνωμάτευση είναι σοβαρή ευθύνη μιας και αποτελεί στην ουσία πιθανή στέρηση στο άτομο της διαχείρισης των υποθέσεών του όπως αυτό κρίνει.
Δεν είναι μια απλή βεβαίωση όπως κακώς ζητείται ,εννοώντας μόνο το τελικό συμπέρασμα που καταλήγει .Αλλά πρέπει να αποτελεί μια αναλυτική μελέτη σε βάθος όλου του ιατρικού-ψυχικού ιστορικού του εξεταζόμενου προσώπου ,καθώς και να υπάρχει μία εκτενής αιτιολόγηση του σκεπτικού που καταλήγει στο τελικό συμπέρασμα .
Συνήθως αφορούν κληρονομικά θέματα, διαθήκες κ.α. Σύνηθες πεδίο μελέτης της ικανότητας για δικαιοπραξία είναι οι Ανοϊκοί ασθενείς και οι χρόνια ψυχικά πάσχοντες.
- Για παρόμοιους λόγους ζητούνται συχνά ,μελέτες για την ικανότητα για δικαιοπραξία και πριν προβεί κάπιος σε μία πράξη. Π.χ πριν κάποιος συντάξει μία διαθήκη ,μπορεί να ζητήσει μία μελέτη από ψυχίατρο ,ώστε αυτή να μην αμφισβητηθεί από κάποιον εκ των υστέρων. Μπορεί και ο ίδιος ο συμβολαιγράφος ,για να κάνει σε κάποιον υπερήλικα μία διαθήκη ,να τον προτρέψει να ζητήσει μία ιατρική μελέτη περι δικαιοπρακτικής ικανότητας.
- Συχνό είναι το αίτημα γνωμάτευσης για το αν χρήζει ή όχι δικαστικής συμπαράστασης κάποιος που πάσχει από Άνοια. Αν αδυνατεί δηλαδή εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος για τις υποθέσεις του. Η δικαστική συμπαράσταση μπορεί να είναι στερητική, μερική ή πλήρης για τη δικαιοπραξία, ή επικουρική. Τα θέματα αυτά, συνήθη στη Ψυχογηριατρική αλλά και όχι μόνο, είναι πολύ σοβαρά μιας και ένα άτομο που τεθεί σε π.χ. πλήρη δικαστική συμπαράσταση, χάνει την ικανότητά του για δικαιοπραξία.
- Μια ξεχωριστή οντότητα αποτελεί όταν το άτομο τίθεται σε δικαιοπρακτική ανικανότητα παροδική εξαιτίας μιας παροδικής ψυχολογικής κατάστασης και όχι λόγω συστηματικής νόσου. Δεν αποκλείεται δηλαδή να αφορά άτομα που κατα την σύνταξη πχ.μίας διαθήκης ,έπασχαν ή όχι από μία οξεία ψυιατρική συνδρομή, έστω και παροδικά.
Μεγάλη σημασία στις ενέργειες του πραγματογνώμονα πρέπει να δίνεται : στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής του εξεταζόμενου-στην ενίσχυση της αυτονομίας του .
- Ιδιαίτερης βαρύτητα και μεγάλης ευθύνης αποτελεί η μελέτη -πραγματογνωμοσύνη για θέματα δικαιοπραξίας μετά θάνατο του εξεταζόμενου, όπου η προσέγγιση γίνεται με την μελέτη εγγράφων ,ιατρικού ιστορικού, πιθανής δικογραφίας. Τα θέματα αυτά συχνά συνοδεύουν περιπτώσεις αμφισβήτησης διαθηκών
- Έχει αρχίσει επίσης να ζητείται συχνά γνωμάτευση γύρω από θέματα βιοηθικής όπως είναι η χρήση παρένθετου μήτρας.
- Δικαιοπρακτική ικανότητα απαιτείται ,σύμφωνα με τον νόμο 4491/2017, για τη διόρθωση του καταχωριμένου φύλου όταν αυτό έρχεται σε ασυμφωνία με την ταυτότητα του φύλου. Αυτό σύμφωνα με τον νομοθέτη ,συμβαίνει ,όταν ένα άτομο θεωρεί ότι η προσωπική αίσθηση ταυτότητας σώματος ,εαυτού και βούλησης δεν αντιστοιχεί στη καταχώριση φύλου που έγινε με την γέννησή του.
- Σε πολλά επιπλέον θέματα είναι που μπορεί να βοηθήσει μια πραγματογνωμοσύνη: Π.χ. στο ερώτημα τι εμφανίζεται πρώτα στο συγκεκριμένο άτομο, η χρήση ουσιών ή η παραβατική συμπεριφορά; Μήπως απλά συνυπάρχουν; Κατά πόσο ένα εγκεφαλικό έμφρακτο μπορεί να αποτελέσει το αίτιο μιας επιθετικής και διαταραγμένης συμπεριφοράς; Τα ίδια ισχύουν και για τις άνοιες.
- Γνωμοδοτήσεις που προσπαθούν να διασαφηνίσουν το κίνητρο μιας παραβατικής ενέργειας και να μελετήσουν το ψυχικό πλαίσιο μιας επιθετικής συμπεριφοράς.
- Τα άτομα με ψυχολογικά προβλήματα συλλαμβάνονται δύο φορές ευκολότερα από κάποιον που διέπραξε το ίδιο αδίκημα χωρίς ψυχολογικά προβλήματα και χρειάζονται ειδικής γνωμάτευσης.
- Πολλά άλλα ζητήματα αναπτύσσονται στο κεφάλαιο Ιατρικές Γνωματεύσεις -πιστοποιητικά Υγείας